Grafika: 2 maja 2024 - urząd będzie nieczynny
Grafika: Światowy Dzień Ptaków Wędrownych

Święto obchodzone od 2006 roku. Głównym celem jest promowanie ochrony wędrujących ptaków na całym świecie, szczególnie tych zagrożonych wyginięciem. Wędrówki ptaków to fenomen natury, który wzbudza respekt. Szczególnie że wymaga od skrzydlatych podróżników wiele wysiłku, przygotowań, niezwykłych umiejętności i odwagi. Ptaki wędrowne przemieszczają się między dwoma obszarami – lęgowiskiem i zimowiskiem, a ich wędrówka związana jest ze zmianą pór roku oraz dostępnością pożywienia. Nad Polską krzyżują się szlaki wędrówek ptaków łączące trzy kontynenty: Europę, Azję i Afrykę.

Każdy gatunek charakteryzuje się inną techniką lotu, większość ptaków wędruje zarówno w dzień jak i nocy np. jaskółka oknówka. Są i takie, które swoją podróż odbywają wyłącznie nocą np. drozdy. Wszystko zależy od wielkości ptaka, kształtu skrzydeł i trasy, jaką ma pokonać. Są w świecie ptaków prawdziwe obieżyświaty, które wędrują bardzo daleko. Przykładem jest bocian biały, który potrafi migrować z Polski ponad 10 tys. km, aż na południe Afryki. Skąd ptaki wiedzą, w jakim kierunku mają odbyć swoją podróż? Większość wykluwa się z „ptasim instynktem”, który pomaga im określić kiedy i w jakim kierunku ma odlecieć. Dorosłe osobniki łabędzi, żurawi i gęsi wędrują wraz z potomstwem. Natomiast młode bociany startują w drogę samotnie, wcześniej niż ich rodzice.

Niektóre gatunki ptaków potrafią wyznaczyć kierunek lotu za pomocą położenia słońca nad horyzontem, a nocą według położenia gwiazd na niebie. Rudzik potrafi rejestrować pole magnetyczne ziemi, dzięki temu rozpoznaje kierunki świata jak kompas. Starsze osobniki, które pokonały szlak wędrowny wiele razy w ciągu swojego życia, potrafią rozpoznać stałe szczegóły, występujące na trasie ich lotu np. linie dolin rzecznych i gór, kształt wybrzeża itp. Przed długą wędrówką ptaki muszą się odpowiednio przygotować. Przed odlotem zjadają znacznie więcej pokarmu, aby mieć zapasy energii na długą podróż. W ten sposób zwiększają swoją masę aż dwukrotnie.

Podczas wędrówki czeka na skrzydlatych podróżników wiele niebezpieczeństw: zła pogoda, brak pożywienia lub atak drapieżników. Młode osobniki, które pierwszy raz odbywają swoją podróż, posiadają mniejsze doświadczenie i mogą zabłądzić. Lecz największym niebezpieczeństwem dla migrujących ptaków są polowania, odbywające się co roku na obszarach Europy południowej i Azji. Każdego roku w regionie Morza Śródziemnego nielegalnie zabija się lub odławia ponad 25 milionów ptaków, z tego około połowy ginie w państwach Unii Europejskiej. Wiele z tych ptaków należy do gatunków zagrożonych. Kwestie dotyczące ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt reguluje Konwencja Bońska. Jest to umowa międzynarodowa, która zobowiązuje państwa do zapewnienia zwierzętom bezpieczeństwa w czasie wędrówki (poruszając również problem przeszkód na trasach wiosennych i jesiennych wędrówek ptaków), ochrony ich siedlisk i miejsc zgrupowań.

Do najbardziej znanych ptaków migrujących w Polsce należą:

Bocian biały

Zdjęcie: Bocian BiałyPowszechnie znany i lubiany ptak o białym upierzeniu z czarnymi lotkami oraz długimi czerwonymi nogami i dziobem. W Polsce zamieszkuje co czwarty bocian na świecie. Bociany budują jedne z największych gniazd mogących osiągać do 2 m wysokości i 1,5 m średnicy. Czasem gniazduje kolonijnie, natomiast rzadko z dala od osad ludzkich.

  • Długość ciała: 100-115 cm
  • Miejsce występowania: cały niżowy obszar kraju wraz z terenami podgórskimi.
  • Siedlisko: osiedla ludzkie w krajobrazie rolniczym, najliczniej w pobliżu terenów podmokłych i dolin rzecznych.
  • Przylot: marzec-kwiecień
  • Odlot: sierpień-wrzesień

Bocian czarny

Zdjęcie: Bocian czarnyMniejszy od bociana białego. Ubarwienie czarne z metalicznym połyskiem, brzuch biały. Dziób, naga skóra wokół oczu i nogi czerwone. W odróżnieniu od swego białego krewniaka bocian czarny uważany jest za skrytego ptaka leśnego, raczej unikającego kontaktów z człowiekiem. Ostatnio zmienia swe zwyczaje i zaczyna gnieździć się coraz bliżej osad ludzkich, nawet w niewielkich lasach.

  • Długość ciała: 95-100 cm
  • Miejsce występowania: lasy w pobliżu jezior, stawów hodowlanych i rzek, także lasy górskie.
  • Siedlisko: lasy w pobliżu jezior, stawów hodowlanych i rzek, także lasy górskie.
  • Przylot: kwiecień
  • Odlot: sierpień-wrzesień

Żuraw zwyczajny

Zdjęcie: Żuraw zwyczajnyPtak o popielatym ubarwieniu z czarną szyją i głową oraz białą szeroką brwią za okiem. Na ciemieniu czerwona plama. Z tyłu ciała zwisa pióropusz wydłużonych i wygiętych piór. W locie przypomina bociana, lecz różni się ubarwieniem i aktywnym sposobem lotu. Żuraw będąc do niedawna ptakiem skrytym i wymagającym odludnych siedlisk, ostatnio kolonizuje tereny w pobliżu człowieka, co przyczynia się do znacznego wzrostu jego liczebności.

  • Długość ciała: 105-130 cm
  • Miejsce występowania: cały obszar kraju z wyjątkiem terenów podgórskich.
  • Siedlisko: zabagnione obrzeża jezior i stawów, mokradła, śródpolne zabagnienia, podmokłe olsy i łęgi.
  • Przylot: luty-marzec
  • Odlot: wrzesień-październik

Jaskółka dymówka

Zdjęcie: Jaskółka dymówkaNiewielki, smukły ptak o granatowo połyskującym czarnym wierzchu ciała i białawym lub jasnopomarańczowym spodzie. Gardło i czoło rdzawe, oddzielone od piersi czarną przepaską. Skrajne sterówki wydłużone, przez co ogon jest głęboko rozwidlony. Dymówka jest powszechnie znanym ptakiem, gdyż najczęściej buduje gniazda w otwartych zabudowaniach gospodarczych jak obory, stodoły czy stajnie. Po wylęgu jaskółki nocują w trzcinowiskach, gromadząc się w stadach liczących nawet do 30 tys. osobników.

  • Długość ciała: 17-23 cm
  • Miejsce występowania: cały obszar kraju.
  • Siedlisko: osiedla wiejskie i podmiejskie.
  • Przylot: kwiecień
  • Odlot: wrzesień-październik

Pleszka

Zdjęcie: PleszkaJest podobna do innego gatunku ptaka - kopciuszka, lecz pierś i brzuch ma rdzawe, boki głowy i gardło czarne, a na czole białą plamę. Samica jest bardziej płowo pomarańczowa od spodu niż samica kopciuszka. Podobnie jak on chętnie przebywa w pobliżu osad ludzkich, lecz preferuje zieleń miejską i wiejską a unika budynków. Nigdzie nie jest ptakiem licznym i mimo iż jest barwna, nie rzuca się w oczy.

  • Długość ciała: 14-15 cm
  • Miejsce występowania: cały niżowy obszar kraju.
  • Siedlisko: parki, sady, ogrody, obrzeża lasów liściastych i mieszanych.
  • Przylot: kwiecień
  • Odlot: wrzesień-październik

Jerzyk

Zdjęcie: JerzykMa bardzo długie, wąskie, sierpowate skrzydła i rozwidlony ogon. Jest najlepszym lotnikiem wśród ptaków. Jerzyki spędzają niemal całe życie w powietrzu. Są towarzyskie i często gniazdują kolonijnie. Odbywają dalekie loty w celu zdobycia odpowiedniej ilości pokarmu, a ich głównym wrogiem jest deszczowa pogoda, która uniemożliwia żerowanie. W okresach głodu młode zapadają w odrętwienie umożliwiające oszczędzenie energii. Jerzyki mają tak małe nogi, że nie potrafią sprawnie chodzić i mają ogromne trudności z wystartowaniem do lotu z ziemi.

  • Długość ciała: 16-19 cm
  • Miejsce występowania: cały niżowy obszar kraju.
  • Siedlisko: wysokie budynki, wieże na obszarach zabudowanych, tereny skaliste i stare drzewostany.
  • Przylot: maj
  • Odlot: sierpień