Problemy z oszczędnościami w bankach

Banki dysponują olbrzymią kwotą oszczędności (ok. 10 mld złotych), które należały do zmarłych osób. Przyczyną tego jest fakt, że z chwilą śmierci właściciela rachunku tracą moc wszelkie wcześniej zawarte z bankiem umowy i upoważnienia, a podejmowanie tych środków przez spadkobierców jest możliwe dopiero po uprawomocnieniu się postępowania spadkowego. Banki nie informują rodzin o pozostającej do dyspozycji w ramach spadku kwotach. Istnieje możliwość złożenia w banku dyspozycji wkładem na wypadek śmierci. Może być to uczynione na rzecz współmałżonka, wstępnych (przodków w linii prostej-rodziców dziadków), zstępnych (dzieci, wnuków itd.), lub rodzeństwa. Należy pamiętać, że kwota wypłaty z tytułu realizacji dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią Posiadacza rachunku (limit ten dotyczy wszystkich złożonych dyspozycji we wszystkich bankach). O szczegóły dotyczące form zabezpieczenia swoich oszczędności na wypadek śmierci należy pytać w bankach i wybrać dla siebie najbardziej odpowiednią.

Postępowanie w przypadkach odziedziczenia spadku

W przypadkach śmierci bliskich nam osób najczęściej zachodzi potrzeba uregulowania spraw spadkowych. Najwcześniej po 6 miesiącach od śmierci osoby należy zgłosić do lokalnego sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku lub udać się do notariusza celem sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Po uzyskaniu decyzji sądu lub aktu notarialnego jako pełnoprawni spadkobiercy możemy uzyskać informację odnośnie zobowiązań spadkodawcy. Jeżeli jest kilka osób uprawnionych do spadku - a zgodnie z k.p.c art. 637 do spadku mają prawo wszystkie osoby będące spadkobiercami uprawnionymi do zachowku lub zapisobiorcy, wykonawcy testamentu, wierzyciele posiadający pisemny dowód należności ze strony spadkodawcy - każda z wymienionych osób bądź podmiotów może wystąpić do sądu z wnioskiem o sporządzenie spisu inwentarza. Po sporządzeniu przez komornika spisu inwentarza, w którym wymienione są przedmioty i ich wartość należące do spadku (przedmioty zapisów windykacyjnych, długi spadkowe - ich wysokość) sąd zarządza jego ogłoszenie na stronie internetowej właściwego sądu dla spraw spadkowych. W razie potrzeby sąd może zarządzić postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe. Z chwilą przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swego majątku. Jeśli spadek to same długi, najlepiej go odrzucić. Można to zrobić na dwa sposoby: przed notariuszem lub przed sądem rejonowym właściwym dla swojego miejsca zamieszkania lub pobytu. W obu przypadkach w ciągu sześciu miesięcy od daty śmierci spadkodawcy lub od dnia, w którym dowiedział się o tym fakcie.

Podstawowe elementy prawa spadkowego

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca umiera nie pozostawiając po sobie testamentu. Ustawa kodeks cywilny określa kolejność osób uprawnionych do dziedziczenia oraz przypadającą im części spadku. Dziedziczenie ustawowe może zachodzić też wtedy, gdy powołane do dziedziczenia osoby nie chcą lub nie mogą dziedziczyć. Do dziedziczenia ustawowego uprawnieni są: współmałżonek zmarłego, dzieci spadkodawcy (a jeśli one nie dożyłyby otwarcia spadku kolejno wnuki, prawnuki), rodzeństwo spadkodawcy (jeśli rodzeństwo nie dożyłoby otwarcia spadku to zstępni rodzeństwa), gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, Skarb Państwa, osoby przysposobione przez spadkodawcę. Dziedziczenie testamentowe zachodzi wówczas, gdy spadkodawca przed śmiercią sporządza testament, w którym dysponuje swoim majątkiem. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, tzn., że zapisy testamentu będą miały pierwszeństwo przed określonym w ustawie porządkiem dziedziczenia. Testament jest jedyną formą rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci i może być w każdej chwili w całości lub jego części unieważniony, zmieniony lub odwołany przez spadkodawcę. Testament musi być sporządzony własnoręcznie i nie może być sporządzony przez pełnomocnika. Jeśli spadkodawca w testamencie pominie osoby, które byłyby uprawnione do dziedziczenia z mocy ustawy (dziedziczyłyby, gdyby nie było testamentu), to wtedy osobom tym od spadkobierców testamentowych należy się tzw. zachowek tzn. ułamkowa część tego, co otrzymałyby w spadku, gdyby nie został sporządzony testament.

Sporządzenie testamentu

Kodeks cywilny przewiduje kilka form sporządzenia ważnego testamentu: testament odręczny, testament notarialny oraz testament urzędowy. Każdy z testamentów ma taką samą wartość i pełni tę samą funkcję. Jeżeli istnieje kilka sprzecznych testamentów zawierających ostatnią wolę spadkodawcy, wówczas obowiązuje ten, który został sporządzony najpóźniej (ostatni). Testament odręczny jest stosunkowo najmniej sformalizowanym testamentem. Powinien być w całości spisany odręcznie, opatrzony datą i podpisany własnoręcznie przez spadkodawcę. Testament notarialny sporządza się w obecności notariusza, przez co trudno jest komukolwiek go później podważyć. Testament urzędowy ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy zostanie zaprotokołowane z podaniem daty jego sporządzenia, następnie odczytane spadkodawcy w obecności świadków, a następnie podpisane przez spadkodawcę, świadków oraz odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Taka forma testamentu nie może mieć zastosowania w przypadku osób niemych lub głuchych.

Kodeks cywilny przewiduje kilka rodzajów tzw. testamentów szczególnych, które charakteryzują się znacznymi uproszczeniami, jeśli chodzi o wymogi formalne, a sporządzane są w sytuacji zagrożenia lub nadzwyczajnych okoliczności. Sporządzenie testamentu bywa przydatne szczególnie w przypadkach, gdy chcemy przekazać majątek bliskim osobom, stowarzyszeniom czy fundacji. Testament najlepiej sporządzić odręcznie, na papierze kancelaryjnym. Musi oprócz zapisanych dyspozycji być podpisany ręcznie czytelnie pełnym imieniem i nazwiskiem, z podaniem daty sporządzenia! Przy testamencie własnoręcznym nie są potrzebni świadkowie!

Wzory testamentów do pobrania na stronie: skarbonamamony.pl/wzory-testamentu.html

Postępowanie w przypadku śmierci

W przypadku śmierci bliskiej osoby, łatwiejsze stało się dopełnienie wszelkich formalności dzięki istnieniu wyspecjalizowanych zakładów pogrzebowych. Karta zgonu – jest wystawiana przez lekarza w szpitalu, jeśli jednak osoba zmarła w domu, należy wezwać lekarza POZ lub pogotowie (w przypadku, gdy śmierć nastąpiła po godzinie 18.00 lub w dzień wolny od pracy). Karta wydawana jest w jednym egzemplarzu, dlatego należy ją skserować, gdyż potrzebna będzie do uzyskania Aktu zgonu. Mając Kartę zgonu, należy skontaktować się z wybranym zakładem pogrzebowym, który przewiezie ciało zmarłego do kostnicy (miejskiej albo własnej). Odejście osoby należy zgłosić w ciągu trzech dni od dnia śmierci w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwego dla miejsca, w którym nastąpił zgon. Wyjątkowo zgłoszenia można dokonać w urzędzie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca, w którym został pochowany natomiast w urzędzie należy wyjaśnić powód, dla którego zgłoszenia dokonuje się właśnie w nim. Uzyskanie Aktu zgonu można również zlecić zakładowi pogrzebowemu. Do wystawienia Aktu zgonu niezbędne jest przedstawienie Karty zgonu, dowodu osobistego zmarłej osoby oraz w przypadku mężczyzn – książeczki wojskowej, które zostaną zdezaktualizowane.

Zasiłek pogrzebowy

Od 1 marca 2015 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1682), wprowadzające m. in. zmiany w zakresie uprawnień do zasiłku pogrzebowego.

Kiedy zasiłek przysługuje? Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie pokrycia kosztów pogrzebu:

1. osoby mającej ustalone prawo do emerytury lub renty,
2. ubezpieczonego, w tym osoby pobierającej zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,
3. członka rodziny osób wymienionych wyżej w pkt. 1 i 2,
4. osoby, która zmarła w okresie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,
5. osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania. Jeżeli osoba zmarła miała własny tytuł uprawniający do otrzymania po jej śmierci zasiłku pogrzebowego, tj. była emerytem lub rencistą, osobą objętą ubezpieczeniem rentowym, pobierała zasiłek po ustaniu tytułu ubezpieczenia albo spełniała w dniu śmierci warunki do uzyskania emerytury lub renty (pkt. 1, 2, 4 i 5), to osoba pokrywająca koszty pogrzebu ma prawo do zasiłku pogrzebowego. W takim przypadku do ustalenia uprawnień do zasiłku nie jest istotne, czy zmarły był członkiem rodziny osoby występującej o zasiłek, czy nie. Jeżeli jednak osoba zmarła nie miała własnego tytułu uprawniającego do otrzymania po jej śmierci zasiłku pogrzebowego, to zasiłek pogrzebowy jest przyznany wtedy, gdy zmarły był członkiem rodziny osoby ubezpieczonej albo emeryta lub rencisty (pkt 3). Wówczas istotne jest, czy zmarły należy do kręgu członków rodziny wymienionych w ustawie.

Komu przysługuje zasiłek?

Rozszerzono krąg osób traktowanych przy ustalaniu prawa do zasiłku pogrzebowego i jego wysokości jako członków rodziny. Przed tą datą za członków rodziny uważane były następujące osoby:

• małżonek (wdowa i wdowiec),
• rodzice (w tym ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające),
• dzieci, tj. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
• rodzeństwo,
• wnuki.

Od 1 marca 2015 r. za członków rodziny uważa się także:

• babcię,
• dziadka,
• dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej,
• osobę, nad którą ustanowiono opiekę prawną.

Przy przyznawaniu zasiłku pogrzebowego posiadanie statusu członka rodziny ma znaczenie w dwóch aspektach: przy ustalaniu, czy zasiłek pogrzebowy przysługuje oraz przy ustalaniu kwoty należnego zasiłku.

Wysokość zasiłku

Wysokość zasiłku pogrzebowego zależy od tego, czy koszty pogrzebu zostały poniesione przez członka rodziny, czy przez inną osobę lub podmiot. Jeżeli koszty pogrzebu zostały poniesione przez członka rodziny, zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4.000 zł, niezależnie od wysokości poniesionych kosztów pogrzebu. W razie pokrycia kosztów pogrzebu przez osobę obcą, nienależącą do kręgu członków rodziny albo przez pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, instytucję zakonną lub diecezjalną, zasiłek przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej niż 4 000 zł. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej, albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Dokumentem potwierdzającym te okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie Policji lub Prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy, potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

Nieopłatna pomoc

Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Legnicy oferuje bezpłatną pomoc osobom będącym w kryzysie:

• poradnictwo psychologiczne, prawne, socjalne i pedagogiczne,
• udział w terapii, grupach wsparcia i samopomocy,
• schronienie.

Adresatem wsparcia mogą być mieszkańcy z terenu powiatu legnickiego.

NIEODPŁATNA POMOC PRAWNA